Al bijna tien dagen overleggen de politiek leiders van CDA, PvdA en
ChristenUnie over welke bezuinigingen en hervormingen moeten worden
doorgevoerd om de investeringen in de economie op lange termijn te betalen.
Men komt er maar niet uit, en dat terwijl economen van links tot rechts al
lang weten wat er moet gebeuren.

Dat komt niet doordat de materie nou zo moeilijk is, of doordat de keuzes niet
helder zijn. Het heeft te maken met de angst voor wat er gebeurt als er
straks verkiezingen zijn, en dus proberen de partijen te komen met
oplossingen die de eigen achterban het minst schoffeert.

Maatregelen
Waar wordt straks de investeringsrekening van nu van betaald? Wordt de
AOW-leeftijd verhoogd naar 67 jaar? Wordt de ‘aanrechtsubsidie’ afgeschaft,
de hypotheekrente (gedeeltelijk) afgebouwd? Gaat de JSF niet door? Wordt de
AOW gefiscaliseerd, of bevriezen we de lonen – en dus ook de uitkeringen,
die qua stijging aan de lonen gekoppeld zijn?

Dat zijn de pijnlijke keuzes waar niet alleen de Nederlandse regering volgens
economen voor staat.

Ook andere regeringen zijn niet geneigd al te snel knopen door te hakken. Waar
wacht men op? Hopelijk toch niet totdat het nieuws vanzelf beter wordt zodat
het niet meer hoeft, of op de effecten van het Amerikaanse steunprogramma
van president Obama.

Boze Amerikanen
De Amerikanen vrezen het laatste. Bekende macro-economen als
Nobelprijswinnaar Paul Krugman, maar ook leidende politici binnen de
Amerikaanse regering ergeren zich aan het uiblijven van grote
steunmaatregelen vanuit Europese regeringen.

Die kritiek geldt bijvoorbeeld de regering van Angela Merkel, die bestaat uit
de christendemocratische CDU en de sociaal-democratische SPD, toevallig twee
partijen die na de Tweede Wereldoorlog de huidige Duitse welvaartsstaat
opbouwden.

De wil onder het topkader van die twee partijen om de bijl te zetten in
verworvenheden die zij tijdens iedere verkiezingscampagne om het hardst
zeggen juist te zullen beschermen, is niet bepaald groot.

Zo terughoudend is Merkel zelfs dat zij en haar meest betrokken ministers
inmiddels zélf geërgerd reageren op Amerikaanse oproepen om toch vooral meer
geld uit te geven aan de economie door het begrotingstekort te laten
oplopen. "Obama is niet de messias voor wie velen hem uitmaken",
zei een getergde minister van Economische Zaken in Berlijn volgens Der
Spiegel.

Peilingen
Waar die vasthoudendheid vandaan komt? Uit de peilingen en enquetes, die
aangeven dat een meerderheid van de Duitse bevolking niet wil dat de
regering op verworvenheden uit het verleden gaat bezuinigen. Iets wat wel
zou moeten om een steunpakket van Amerikaanse omvang te kunnen financieren.
En eind dit jaar zijn er verkiezingen, terwijl het CDU het slecht doet in de
peilingen. Toeval?

Ook de Britse premier Gordon Brown wil geen grote hervormingen doorvoeren.
Zijn sociaal-democratische Labour-regering geeft het geld liever uit aan het
redden van de voor het land belangrijke financiële sector. Begin volgend
jaar moet Brown verkiezingen organiseren, en dat terwijl zijn partij in de
peilingen toch al dieptepunt na dieptepunt raakt.

Ook wij
Dichter bij huis hebben wij dezelfde situatie. De PvdA en het CDA zijn bij
uitstek partijen die de verworvenheden willen verdedigen die zij zelf hebben
geïntroduceerd. De regeringspartijen staan in de peilingen sowieso op
verlies en een fors deel van de achterban van die partijen zit ook nog eens
niet te wachten op gesleutel aan hun oudedagsvoorziening, of de
hypotheekrenteaftrek.

Dat alles terwijl de partijen intern dondersgoed weten dat sommige zaken
gewoon onhoudbaar zijn geworden.

AOW-discussie
Een goede illustratie daarvan is dat de top van regeringspartij PvdA
heimelijk overtuigd is van de onhoudbaarheid van de AOW-leeftijd van 65
jaar.

Het probleem is dat de PvdA'ers dit nooit publiekelijk zullen toegeven.
Althans, niet zolang peilingen aangeven dat een flinke meerderheid van het
electoraat tegen verhoging van de pensioenleeftijd is. De
onderhandelingspositie met het CDA en de ChristenUnie speelt waarschijnlijk
ook een rol.

Daarbij: de PvdA heeft zich al eens eerder gebrand aan een kwestie met bijna
dezelfde afkorting als AOW: de WAO. De PvdA toonde zich in 1991 onder Wim
Kok bereid het WAO-beleid te herzien. Dat leverde de partij een enorm
verlies van 21 zetels op tijdens de verkiezingen. Die les is men bij de PvdA
nog niet vergeten.

Maar economen van PvdA-huize, zoals Bas Jacobs en Sweder van Wijnbergen, zijn
juist zo'n beetje vóór
iedere maatregel waar politieke strategen van de PvdA tegen zijn. En dat
terwijl Van Wijnbergen en Jacobs met enige regelmaat aanschuiven bij de PvdA
voor advies en informerende discussies.

Oostindisch doof
Hetzelfde geldt voor het CDA. Prominente CDA-economen als Lans Bovenberg zijn
vóór het via de belasting laten meebetalen aan de kosten van de AOW door
gepensioneerden met een hoog aanvullend pensioen (fiscalisering), en het
verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd. En binnenskamers is er bij het
CDA een luisterend oor, maar men doet er naar buiten toe niets mee.

Het CDA ging de vorige verkiezingscampagne juist in zonder één woord vuil te
maken aan de pensioenleeftijd, en viel zelfs de PvdA aan omdat die opperde
de AOW te fiscaliseren ("met Bos ben je de klos", was de oneliner
van het CDA, die nu misschien nog holler klinkt dan toen).

Lans Bovenberg uitte toen ook al forse kritiek op de Oostindische doofheid van
zijn partij. "Politiek begrijpelijk, maar slecht voor het land", zei
hij.

Overigens zijn de oppositiepartijen geen haar beter. De VVD, bijvoorbeeld, is
principieel tegen overheidsingrijpen in de economie, en vóór sobere
begrotingen. Behalve als het om één van de allergrootste marktverstorende
overheidsinstrumenten gaat: de jaarlijks 11 miljard euro verslindende
hypotheekrenteaftrek. Uit peilingen blijkt dat een overgrote meerderheid van
de VVD-stemmers die aftrek in stand wil houden, en dus is de VVD tegen
afschaffing.

Dringend
Zelfs nu, nu Nederland getroffen wordt door de grootste economische crisis
sinds de depressiejaren '30 van de vorige eeuw, lijken de partijen - één
jaar voor de gemeenteraadsverkiezingen - nog steeds niet geneigd de
verantwoordelijkheid te nemen voor moeilijke beslissingen.

En dat terwijl het maatschappelijke middenveld buiten het Catshuis van de
premier uit zichzelf al aan het schuiven is geslagen.

Vakbonden CNV en MHP lieten
vandaag weten dat de verhoging van de pensioenleeftijd onder voorwaarden
bespreekbaar is. Voorwaar een kleine revolutie. Maar het FNV blijft mordicus
tegen, misschien omdat FNV-voorzitter Agnes Jongerius dit jaar herkozen
hoopt te worden door de leden, van wie velen dichtbij de huidige
pensioenleeftijd zitten.

Maar zelfs de rekenmeesters van vakcentrale FNV hebben zich al een tijd
geleden gerealiseerd dat er iets moet veranderen. Ook binnen de muren van de
FNV snapt men heus wel dat wie voor het behoud van het pensioenstelstel is,
dat stelsel moet durven veranderen, zo melden bronnen. Maar men durft het
nog steeds niet hardop te zeggen.

Wel heeft de FNV minder moeite met de fiscalisering van de AOW. Dus daar is
ook een opening.

Werk aan de winkel
In plaats van het hoofd in de schoot te leggen uit angst voor de toorn van
hun achterbannen, zouden de regeringspartijen zich moeten realiseren dat niets
doen hen uiteindelijk ook een afstraffing bij de stembus oplevert.

Zowel CDA als PvdA zouden nu moeten beginnen met het masseren van hun
achterban, in voorbereiding op vervelend nieuws. Ze zouden kunnen beginnen
met de kiezer duidelijk maken dat de harde waarheid is dat de afgelopen
vijftig jaar misschien iets te veel, naar nu blijkt onhoudbare beloftes zijn
gedaan. Dat het brengen van welvaart misschien iets té goed is gegaan.

Dat het in stand houden van het huidige pensioensysteem sowieso al zo goed als
onmogelijk was, en dat de crisis de zaak nog een graadje erger heeft
gemaakt.

Wellicht dat de regeringspartijen een handreiking kunnen doen richting
oppositiepartijen, opdat de uitkomst van de onderhandelingen door een zo
breed mogelijk deel van de volksvertegenwoordiging gesteund wordt.

Dan is bij de oppositiepartijen minder animo om misbruik te maken van de
politiek moeilijke beslissingen die de regeringspartijen nemen.

Zo'n verstandige handreiking, een verklaring van inter-parlementaire
solidariteit. Dat zou voor de angsthazen in het Catshuis veel uitmaken en
hen eindelijk in beweging kunnen krijgen.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl